Ο πλήρης τίτλος του ανατρεπτικού αυτού μυθιστορήματος του Laurence Sterne (1713-1768) είναι " Η ζωή και οι απόψεις του Τρίστραμ Σάντι, κυρίου από σόι". Ο Τρίστραμ Σάντι όχι μόνο νίκησε το χρόνο, αλλά επηρέασε σύγχρονους συγγραφείς μεγάλου μεγέθους, όπως ο Ντίκενς, ο Προυστ, ο Τζόις. Θεωρήθηκε πρόγονος του Ευρωπαϊκού μοντερνισμού και συνεχίζει να διαβάζεται μέχρι σήμερα, διατηρώντας αλώβητη τη δροσιά του.
Ο αφηγητής και αφανής ήρωας είναι ο Τρίσταμ Σάντι, ιδωμένος από μια τριπλή σκοπιά. Ως σαρκαστής και αδιάκριτος αφηγητής, ως άτυχος μικρός ήρωας με ζουλιγμένη μύτη από τον τρόπο που ξεγεννήθηκε και ως ο ίδιος ο Laurence Sterne.
Ο άτυχος διαβασμένος πατέρας Σάντι και ο αγνός στη ψυχή θείος Τόμι με τα οχυρωματικά έργα του και τον υπηρέτη του, τον δεκανέα Τριμ, είναι οι κυρίως δρώντες πρωταγωνιστές. Ο Stern τους ανιχνεύει ακριβώς πάνω στα όρια και τις δυνατότητες του χαρακτήρα τους, το πεπρωμένο που διαγράφεται για τον καθένα εν δυνάμει, αλλά και εν εξελίξει. Εκεί επέρχεται η αλλοίωση των καθεαυτό τραγικών καταστάσεων, ώστε να δεχθούν ανακουφιστικά τη συνέχεια της ζωής, με την κομψή διακωμώδηση του Sterne.
Ο Sterne παίζει με το χρόνο, διαλύοντας την ομαλή χρονική ροή. Αρχίζει μεν με τη σύλληψη του Σάντι, αλλά τελειώνει μερικά χρόνια πριν από αυτήν. Στον τελευταίο τόμο του έργου του μάλιστα, στον "ένατο τόμο", αφήνει κενές τις σελίδες στα κεφάλαια δεκαοκτώ και δεκαεννιά, για να τα ενσωματώσει κατόπιν στο εικοστό πέμπτο κεφάλαιο, ζητώντας από τους 'κριτικούς', "ν' αφήσουν τους ανθρώπους να λένε τις ιστορίες τους, όπως αυτοί νομίζουν".
Η επικοινωνία του με τον αναγνώστη είναι διαρκής με την αμεσότητα της προφορικότητας. Ο Stern μέσω του Σάντι, γίνεται ο 'παραμυθάς' της διπλανής πόρτας, που σου διηγείται την ιστορία του ή τις ιστορίες του, όποτε τον συναντάς στις κατάλληλες συνθήκες, δηλαδή όταν παίρνεις το βιβλίο στα χέρια σου για ν' αρχίσεις ή να συνεχίσεις.
Το όνομα Σάντι παραπέμπει στη "θλίψη", ο τρόπος όμως που αφηγείται την ιστορία του διατηρεί το κωμικό στοιχείο σαν απόσταγμα και σαν φυσική στάση ζωής. Μιας ζωής που είναι γεμάτη από διαρκείς αναποδιές, ατυχήματα, θανάτους. Το φάρμακο που προτείνει ο συγγραφέας είναι το γέλιο.
Στο ερώτημα, αν ο Τρίστραμ Σάντι είναι ένα ημιτελές έργο, η απάντηση έχει ήδη δοθεί από τον ίδιο τον Σάντι/ Sterne, που σκόπευε να συνεχίσει το έργο του ως το τέλος της ζωής του, με το ρυθμό δυο τόμων το χρόνο και που στο τέλος του βιβλίου βρισκόμαστε λίγα χρόνια πριν τη γέννησή του...
Η ζωή είναι μεγάλη για να χωρέσει σε κάποιο βιβλίο, πόσο μάλλον αν ο συγγραφέας του είναι ο Laurence Sterne!
Δημήτρης Παλάζης, 25/08/2009
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου