Το μυθιστόρημα του Σελίν ακολουθεί την πορεία του ήρωά του, Φερδινάνδου Μπαρνταμού, από τον καιρό που κατατάχτηκε στο στρατό για τον πόλεμο, συνεχίζει με τον εγκλεισμό του στο στρατιωτικό άσυλο, τη μετάβασή του σε Γαλλική αποικία της Αφρικής, κατόπιν την επεισοδιακή μετάβασή του στη Νέα Υόρκη και τέλος την επιστροφή του στο σημείο εκκίνησης, στη Γαλλία, όπου σπουδάζει και τελικά εργάζεται σε άσυλο φρενοβλαβών ως γιατρός.
Κλασσικός αντιήρωας. Αντιπολεμικός, ενώ συμμετέχει ως στρατευμένος στον πόλεμο, εναντίον της αποικιοκρατίας ευρισκόμενος στις αποικίες, ενάντια στην μηχανιστική Αμερική και ενάντια στην ίδια τη ζωή γενικά, ολοκληρώνει τον κύκλο επιστρέφοντας στη γενέτειρά του. Η ζωή τού Μπαρνταμού εξωθείται ως την «άκρη της νύχτας», της νύχτας της ύπαρξης που συνορεύει με τη χώρα των πεθαμένων.
Στο ταξίδι του τον συνοδεύει ο Ρομβισώνας, το alter ego του Φερδινάνδου, πιο αποφασιστικός στις ιδέες του, στη πορεία του «ταξιδιού», στη συνέπεια τής κατάληξης.
Κι όμως, όλα αυτά που περιγράφω πιο πάνω δε λένε τίποτα, ούτε καν την περίληψή του κειμένου που είχα μπροστά μου αρκετές μέρες και διάβαζα, όπως ο πιστός κάποιο ιερό βιβλίο.
Δεν ήταν εύκολο το Ταξίδι στην Άκρη της Νύχτας, όταν κραυγάζει η αλήθεια σ’ όλη της τη δύναμη. Το Ταξίδι προϋποθέτει ένα εκκωφαντικό όγκο διεισδύσεων στην ανθρώπινη ψυχή, σε σημείο εξάντλησης, ανελέητο, καυστικό. Ξεχνάς πολύ γρήγορα ότι έχεις μπει σ’ ένα μαγευτικό συνδυασμό αλήθειας – που προέρχεται από την αυτοβιογραφικότητα – και μυθιστομηματικότητας. Ο Μπαρνταμού ‘ανυψώνεται’ σε τοποτηρητή της ζωής, μιλά η ζωή μέσα από τη ματιά και τα λόγια του σαν σε τριτοπρόσωπη αφήγηση, παρόλο που η αφήγηση είναι πρωτοπρόσωπη. Η ίδια η ζωή, λοιπόν, εξειδικεύεται στο ουσιώδες και επομένως δεν μπορεί παρά να είναι απαλλαγμένη από τα περιττά στολίδια και τις ασήμαντες συσσωρεύσεις πληροφοριακού υλικού που συνηθίζουν οι μοντέρνοι και μεταμοντέρνοι περιγράφοι της. Η γλώσσα της ζωής μπορεί να είναι και λούμπεν και βρισιές, να καίει να πονάει, μα έτσι είναι.
Όντως, η γλώσσα του Σελίν περιέχει πολλά λούμπεν μοτίβα, τα οποία, αντί να δημιουργούν μόνο μια σκληρή και σαρκαστική ατμόσφαιρα, συνδράμουν στην απογύμνωση της αλήθειας, στην αποτύπωσή της με ακρίβεια μεγαλύτερη, απ’ ό,τι μια ‘κόσμια’ παραλλαγή.
Η μετάφραση της κας Ιγγλέση-Μαργέλλου είναι εξαιρετική, πρότυπο κατ' εμέ για τη μεταφορά κάθε ξένου αριστουργήματος στα ελληνικά. Οι σημειώσεις της κατατοπιστικές.
Φυσικά, σήμερα με το διαδίκτυο είναι θέμα λεπτών να ψάξεις και να δεις ότι ο Σελίν υπήρξε φανατικός αντισημίτης, ότι καταδικάστηκε για εσχάτη προδοσία από τη χώρα του, ότι φυλακίστηκε, και γενικά ότι ήταν ένα ‘κάθαρμα’ κι αυτό κυκλοφορεί ακόμα και σήμερα στις κουβέντες, χρόνια μετά. Ο άνθρωπος καταδικάστηκε για τις ιδέες του, για τους λίβελούς του, είναι προφανές. Όπως και για κάποιους μπορεί να είναι προφανές ότι οι ιδέες είναι έγκλημα.
Ένας άνθρωπος κοντά στον απλό λαό, στο φτωχό λαό, στο περιθώριο, παρασύρθηκε από την συνομωσιολογική προπαγάνδα του φασισμού της εποχής. Μια από τις πολλές, πάμπολλες περιπτώσεις. Όπως συμβαίνει στον καθένα μας κάποιες φορές, με τη σημαντική βέβαια διαφορά ότι δεν συντασσόμαστε μ’ ένα φασιστικό κίνημα, όπως έκανε ο Σελίν. Άλλωστε, άλλες οι εποχές τότε, άλλες τώρα. Μοιάζουν, δε λέω, αλλά είναι διαφορετικές.
Μην αναβάλλετε, λοιπόν, για πολύ να ταξιδέψετε με τον Σελίν στην «άκρη της νύχτας», που 'ναι του καθενός η νύχτα η πραγματική, η έσχατη συνάντηση με την ύπαρξη, χωρίς ψευδαισθήσεις. Αγαπάς το ταξίδι αυτό, το θέλεις κάποτε, ακόμα κι αν πονάει.
Δημήτρης Παλάζης, 30/12/2009
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου