Πέμπτη 16 Ιουνίου 2011

Δ. Π. Παπαδίτσας, η μοναξιά της αυθεντικότητας


Στον συγκεντρωτικό τόμο των ποιητικών απάντων του Δ. Π. Παπαδίτσα (1922-1987), ποιητή της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς, περιλαμβάνονται οι συλλογές:
Το φρέαρ με τις φόρμιγγες (1943), Εντός παρενθέσεως (1945-1949), Η περιπέτεια (1951-1953), Το παράθυρο (1955), Νυχτερινά (1956), Ουσίες (1959-1962), Εν Πάτμω (1964), Δύο ερμηνείες (1966), Όπως ο Ενδυμίων·(1970), Διάρκεια (1972), Αχερουσία ή Ένας Μονόλογος του Μένιππου (1974), Εναντιοδρομία (1977), Δυοειδής λόγος (1980), Η Ασώματη (1983), Το Προεόρτιον (1986) και κατάλοιπα (1987).

Η σχέση του Παπαδίτσα με το λόγο του διακατέχεται από μια δυναμική διαλεχτική. Στην αρχή του ποιήματος τον υποκινεί με στίχους δύναμης και ευστοχίας για να αναλάβουν κατόπιν οι δονήσεις του ίδιου του τού λόγου και να τον διαποτίσουν.

Γραφή εμβαπτισμένη στη μεταφυσική ως αναζήτηση της χαμένης ουσίας και τον υπερρεαλισμό γοητεύει με τη πλαστικότητά της, τους ήχους της, την ικανότητά της να κρατά σχετική ανεξαρτησία από τη στόχευση κατανόησης του ποιητικού περιεχομένου, με άλλα λόγια αναζητά την επίγνωση του ίδιου της του εαυτού μέσω λεπταίσθητων ανιχνεύσεων, πέρα από έξωθεν πρότυπα ή κανόνες σύνθεσης - ολοκλήρωσης. Οι σουρεαλιστικές εικόνες του Παπαδίτσα φέρνουν στο νου τους πίνακες του Εγγονόπουλου, διακρίνονται από μια μεταφυσική στατικότητα, σαν να στέκονται εκεί και να περιμένουν να περιγραφούν απ’ τον ποιητή.

Στα οράματά του ποιητή κυριαρχεί η αρχαία Ελλάδα. Η παρουσία της είναι καταλυτική, ο ποιητής, βαθύς γνώστης της, διαλέγεται μαζί της με φυσικό και απλό τρόπο, πάνω σ’ ένα ζωντανό πεδίο αναφοράς της διανοητικής του καθημερινότητας.

Χωρίς να φέρνει στο νου τη ρητορική του Σικελιανού ή τον πεσιμισμό του Σεφέρη, η ποίηση του Παπαδίτσα ατενίζοντας ποικιλοτρόπως την αρχαία Ελλάδα, έχει σαν κύριο γνώρισμα να την καθιστά παρούσα, πολύπλευρη, κυριαρχική στη ζωντάνια και την ακτινοβολία της μέσω της καταλυτικής στοχαστικής επίδρασης του ποιητικού σώματος.

Ο Παπαδίτσας αναζητώντας την ουσία του απόλυτου που διαπερνά το σχετικό της ιστορίας και των διακυμάνσεών της, οδηγείται στη συμπύκνωση μέσω της επίμονης σμίλευσης.

Χαρακτηριστική είναι μια σημαντική καμπή στην ποίησή του που ακολούθησε ένα ταξίδι του στην Πάτμο. Το ταξίδι έγινε η αφορμή για άνοιγμα των αναζητήσεών του, μια υπαρξιακή ‘διαπλάτυνση’ του δρόμου που οδηγεί στον ανθρώπινο προορισμό, ώστε να παραλάβει ακόμη περισσότερες πτυχές πνευματικότητας αρμονικά συνδυασμένες με την έκλυση του συναισθήματος και τον καταιγισμό εντυπωμάτων, που ο ποιητής προσπαθεί να βάλει σε τάξη, να περιορίσει σε στίχους, οι οποίοι τελικά ξεχειλίζουν και μας δίνουν τις εκπληκτικές συλλογές των τελευταίων χρόνων της δημιουργίας του (Δυοειδής λόγος, Η Ασώματη).

Ένας ακόμα μοναδικός ποιητικός δρόμος, ο μοναχικός δρόμος του Παπαδίτσα, που μεταγλώττισε τον λεκτικό ανθρώπινο κόσμο με τις δικές του αυθεντικές ανακαλύψεις της ανθρώπινης σφαίρας, μιας ιδιάζουσας ανθρωπογονίας δικής του επινόησης.


Δ. Π. Παπαδίτσα, Ποίηση
Εκδόσεις Αστρολάβος/Ευθύνη

Δημήτρης Παλάζης, Δεκέμβρης 2010

Δευτέρα 6 Ιουνίου 2011

Πόρτα στην πίσω θάλασσα της Βικτωρίας Καβουριάρη


Η Πόρτα στην πίσω θάλασσα είναι η πρώτη ποιητική συλλογή της Βικτωρίας Καβουριάρη.
Η γραφή της διαβατάρικη, αποσπασματική: αποσπάσματα ημερολογίου δοσμένα με ποιητική μορφή, κοφτές αποτυπώσεις εικόνων, ανάμεικτες με στοχασμούς, παιδικές αναμνήσεις, αποτυπώσεις συναισθημάτων με εξπρεσιονιστικές πινελιές πάνω στο μοτίβο της πραγματικότητας... Η μια εικόνα δαιδέχεται την άλλη όπως την καταγράφει ο φακός της ποιητικής μηχανής.

Εισαγωγή των ονειρικών διαστάσεων με αποτυπώσεις ονείρων, κυριαρχία των θαλασσινών μοτίβων, περιγραφές που περιμένουν να ζωγραφιστούν, απόηχος εικόνων, άλλοτε κοντινός και άλλοτε μακρινός σε σύντομες κοφτές περιγραφές στους ρυθμούς της ανάσας...

Δείγμα γραφής:

ΑΡΕΟΠΑΓΙΤΟΥ

Ήχος σαντουριού στα πόδια ακουμπισμένος
Σπάνια μουσική
Αρλεκίνος σε κουτί πού πετάχτηκε
Αναπηδήσεις δελφινιού, δάκρυα φώκιας, πουλί που σκαρφάλωσε
στο χέρι.
Δεκάρες στο σεντονάκι, λοξά μπροστά
Καρεκλάκι σπαστό
Ένα μπουκάλι νερό...
Ματαιόδοξη υπογραφή στο κάτω μιας εικόνας.
Δωρητής...
Ευεργέτης...
Φιλάνθρωπος...
Τιμητής...
Μέγας.
Ανωνύμου εκκλησάκι στο νερό, φάρος ανυπεράσπιστος, κεντημέ-
νος περιστερώνας στο χέρι.
Μικρά θαύματα του άφταστου αγνώστου πατρός, αγνώστου μη-
τρός.
Ανωνύμου το άγαλμα, το ποίημα, ό πίνακας, τά λόγια, τό ρούχο
το χρυσό
Επίγραμμα
Μονόγραμμα
Μονογραφή γλάρου πού φέρνει βόλτες τον κόσμο χειμώνα καλο-
καίρι.
Μονοκοντυλιά κυκλάμινου, αγριοπαπαρούνας.
Ήλιου μονόπετρο που πάντα θα σε τυφλώνει...


Βικτωρία Καβουριάρη
Πόρτα στην πίσω θάλασσα
Εκδ. ΔΙΑΤΤΩΝ, σελ. 74, 2011

Δημήτρης Παλάζης, 6/6/2011

Δευτέρα 9 Μαΐου 2011

Το σύμπαν, οι θεοί, οι άνθρωποι του Ζαν Πιέρ Βερνάν


Ελληνικές ιστορίες για τη δημιουργία του κόσμου

Ο Ζαν Πιέρ Βερνάν (1914-2007) υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους ελληνιστές του 20ου αιώνα.
Στο βιβλίο του "Το σύμπαν, οι θεοί, οι άνθρωποι" διηγείται μ’ ένα μοναδικό τρόπο τους μύθους της αρχαίας Ελλάδας. Σημειώνει στην εισαγωγή του βιβλίου: "Δοκίμασα να αφηγηθώ τους μύθους σαν να μπορούσε η παράδοσή τους να συνεχιστεί ακόμα. Ήθελα οι σημερινοί αναγνώστες να ακούσουν και πάλι τη φωνή εκείνη που επί αιώνες απευθυνόταν, στα παλιά χρόνια, άμεσα στους Έλληνες ακροατές και έχει πια σιωπήσει. Αν σε κάποιες σελίδες του βιβλίου μου το έχω επιτύχει, τότε συνεχίζει να αντηχεί αυτή η φωνή...".
Η αφήγησή του είναι συναρπαστική: η δημιουργία του κόσμου, οι πόλεμοι των θεών, ο Προμηθέας, ο Οιδίπους, ο Οδυσσέας, ο Περσέας κλπ.
Πέραν της αφηγηματικής του δεινότητας, ο Βερνάν μας βοηθά κυρίως να αποκωδικοποιήσουμε μ’ ένα πιο εύστοχο και σύγχρονο τρόπο το συχνά πολύπλοκο μύνημα των μύθων και να μυηθούμε στο ουσιαστικό νόημά τους.
Για μας τους νεοέλληνες το βιβλίο του Βερνάν αποτελεί μια γόνιμη και πρωτότυπη ανακεφαλαίωση και επαναπροσδιορισμός σχεδόν εκ θεμελίων αυτού που ξέρουμε, καθώς και μια ενημέρωση σ’ εκείνο που μας έχει διαφύγει, από ’να ειδικό, στοχαστή και λάτρη της αρχαίας Ελλάδας.

Βιβλία του Βερνάν μεταφρασμένα στα ελληνικά:

- Μύθος και τραγωδία στην αρχαία Ελλάδα, εκδ. Δαίδαλος-Ζαχαρόπουλος
- Μύθος και σκέψη στην αρχαία Ελλάδα, έκδ. Δαίδαλος-Ζαχαρόπουλος
- Οι απαρχές της ελληνικής σκέψης, εκδ. Καρδαμίτσα
- Το βλέμμα του θανάτου - Μορφές της ετερότητας στην αρχαία Ελλάδα, εκδ. Αλεξάνδρεια
- Μήτις, η πολύτροπη νόηση στην αρχαία Ελλάδα, εκδ. Δαίδαλος-Ζαχαρόπουλος
- Ελληνική σκέψη - Γνώση και μνήμη, εκδ. λληνικά Γράμματα
- Ο Ελληνας άνθρωπος, εκδ. Ελληνικά Γράμματα
- Μύθος και θρησκεία στην αρχαία Ελλάδα, εκδ. Σμίλη
- Στο μάτι του καθρέφτη, εκδ. Ολκός
- Αγαπάμε τα αρχαία ελληνικά, εκδ. Ποταμός
- Ανάμεσα στο μύθο και την πολιτική, εκδ. Σμίλη
- Μύθος και κοινωνία στην αρχαία Ελλάδα, εκδ. Μεταίχμιο

Το σύμπαν, οι θεοί, οι άνθρωποι του Ζαν Πιέρ Βερνάν ( Jean - Pierre Vernant )
Μετάφραση: Τιτίκα Δημητρούλια
Εκδ. Πατάκη, σελ. 221


Δημήτρης Παλάζης, 9/5/2011

Πέμπτη 5 Μαΐου 2011

Η βραδυπορεία της στιγμής του Σιδέρη Ντιούδη


"Η βραδυπορεία της στιγμής" από τις εκδόσεις Αιώρα, 2011 είναι η δεύτερη συλλογή του Σιδέρη Ντιούδη (1976).
Έχει προηγηθεί η συλλογή του "Ελεύθερη πτώση" από τις εκδόσεις Φιλόγραφο, 2006.

Χαμηλόφωνη υποβλητική ποίηση,
στιγμές που βραδυπορούν για να υποβάλλουν το ποιητικό σώμα, να υπερβούν τα μέρη προς μια σύνθεση που αιωρείται στο ποίημα και το έλκει να δώσει τη βαθύτερη σχέση του με το ποιητικό υποκείμενο.
εικόνες απαλές στο γυαλί ενός καθρέφτη που μπορείς να τον δεις κι απ΄ τις δυο του μεριές.
Ο χρόνος αποκρυσταλλώνεται κάθε φορά τόσο όσο ν΄ αποτυπωθεί η φωτογραφία του αισθήματος, αναδυόμενη αργά από τα εμφανησιακά υλικά της σκέψης.

-Δείγμα γραφής:

Η βραδυπορεία της στιγμής

Βαδίζω
στον ίδιο δρόμο
με τις ίδιες γάτες
να περιμένουν
και τον σκύλο
παραδίπλα να γαβγίζει.

Στην αλληλουχία των εικόνων
το βλέμμα απλανές.

Βαδίζω
στον ίδιο δρόμο
με τις ίδιες βρεγμένες,
τσιμεντένιες πλάκες
να υποδέχονται τα βήματά μου.

Στην αλληλουχία των εικόνων
γίνομαι οδοιπόρος.
Ανασύρω το βλέμμα
απ’ το σπήλαιο,
αφήνω πίσω τις σκιές
και γεύομαι το φως.

Το σύνηθες
φαίνεται καινούριο
κάτω απ’ το μοναδικό ουρανό.



Αποτυπώνοντας μέρες

Είναι κάποιες μέρες
που ο ήλιος
είναι τόσο ψηλά,
που δεν τον αφήνουν
τα σύννεφα
να τον σκιάσουν.

Τούτες τις μέρες
αποτυπώνω
και τις κοιτώ
τις ψηλαφίζω
με τα δάχτυλα της μνήμης.

Τις διώχνω
όταν έρχονται οι βροχές,
τις νιώθω
όταν στεγνώνουν οι ψιχάλες.

Σπάνε τα κάδρα
και οι κορνίζες μένουν αδειανές.
Οι κάποιες μέρες
γίνονται αρκετές
και τότε οι δρόμοι
φωτίζονται από ήλιους,
τότε τα σύννεφα γίνονται
ακτίνες φωτεινές
που από ψηλά
φωτίζουνε την πλάση.


Δημήτρης Παλάζης, 2/5/2011

Ένας ασήμαντος φόνος της Ευαγγελίας Στρατή


Η υπηρέτρια του υπουργού Άρνολντ Τόμας, Κλάρα Πάρκερ μπαίνει στο γραφείο του ντετέκτιβ Γκολντ για να ζητήσει την βοήθεια του. Πρόκειται για την δολοφονία του αγαπημένου της Τζον. Παρότι ο Τζον ζούσε σαν ζητιάνος στη γειτονιά της υπουργικής κατοικίας, αναπτύχθηκε μια τρυγερή σχέση μεταξύ τους, για την οποία η Κλάρα πίστευε ότι θα κατέληγε σε γάμο.
Το παρελθόν του ζητιάνου τίθεται στο μικροσκόπιο. Ο Γκολντ κατά την έρευνά του επισκέφτεται τον υπουργό, του οποίου η σχέση με το ζητιάνο είναι φαινομενικά ανύπαρκτη...

Ανατρεπτική πλοκή, θύτης και θύμα εναλάσσονται, αλλά και προσπάθεια ψυχογράφησης των ηρώων από τη συγγραφέα.
Ξεχώρισα το παίξιμο της Ζωής Μαυρίδου στο ρόλο της Κλάρα Πάρκερ και τον Στάθη Γεωργόπουλο στο ρόλο του υπουργού με το σκοτεινό παρελθόν, Άρνολντ Τόμας.
Η σκηνοθεσία του Μηνά Μπανούμπ υπηρέτησε σωστά το έργο.

Θεατρική Ομάδα Ιχνηλάτες
Θεατρικός Συγγραφέας : Eυαγγελία Στρατή
Σκηνοθεσία: Μηνάς Μπανούμπ
Βάιο Γκόλντ: Βασίλης Κουσουνέλος
Άρνολντ Τόμας: Στάθης Γεωργόπουλος
Κλάρα Πάρκερ: Ζωή Μαυρίδου
Μουσική επιμέλεια : Μηνάς Μπανούμπ
Παραγωγή : Michael LawsonΤο Μπαράκι του Βασίλη

Δημήτρης Παλάζης, 28/4/2011

Τετάρτη 27 Απριλίου 2011

Υπόσχεση Πολιτικής της Hanna Arendt


Η Γερμανοεβραία φιλόσοφος Χάνα Άρεντ (1906-1975) στις αρχές της δεκαετίας του 1950 είχε συγκεντρώσει ένα ογκώδες υλικό από διαλέξεις, πραγματείες, ομιλίες και ημερολογιακές σημειώσεις για δυο βιβλία που σχεδίαζε να εκδώσει. Η έκδοση δεν προχώρησε, το υλικό όμως αυτό αποτέλεσε τον πυρήνα για τη συγκεκριμένη επιλογή κειμένων με τον ελπιδοφόρο τίτλο "Υπόσχεση πολιτικής".

Με την "Υπόσχεση πολιτικής" Η Χάνα Άρεντ πραγματώνει ένα γόνιμο ταξίδι στην παράδοση της δυτικής πολιτικής σκέψης μέχρι τις μέρες μας.
Ξεκινώντας από την πολιτική σκέψη, όπως διαμορφώθηκε στην αρχαία Ελλάδα, εξετάζει τη διαφορά μεταξύ αλήθειας και γνώμης, τη λειτουργία της πειθούς μέσω της ρητορικής, της τέχνης του πολιτικού λόγου.
Οι άνθρωποι συμβιώνουν μέσα από το λόγο. Όταν κανείς υποστηρίζει τη γνώμη του, σημαίνει ότι είναι σε θέση να εκθέσει τον εαυτό του στους άλλους, στην αγορά που είναι το κέντρο όπου διακινούνται οι «δόξες», οι γνώμες.
Μια ξεχωριστή ικανότητα του πολιτικού είναι να διευρύνει την κατανόηση της πραγματικότητας από τις διάφορες γνώμες των πολιτών, να είναι σε θέση να επικοινωνεί με τους πολίτες και τις γνώμες τους, έτσι ώστε να αναδεικνύεται ο κοινός χαρακτήρας του κόσμου.

Η ισότητα για τους αρχαίους Έλληνες συνδέεται με την έννοια της ελευθερίας και όχι της δικαιοσύνης, της ισονομίας, όπως την αντιλαμβανόμαστε σήμερα.
Με τους Ρωμαίους, η πολιτική αναπτύχθηκε όχι μεταξύ κοινωνικά ίσων πολιτών μέσα σε μια πόλη, αλλά κυρίως μεταξύ ξένων και άνισων μεταξύ τους λαών, που συναντήθηκαν για πρώτη φορά στη μάχη. Για τους Ρωμαίους ο νόμος έχει να κάνει με τη δημιουργία δεσμεύσεων και συνδέσεων και όχι με τον προσδιορισμό των ορίων όπως στους αρχαίους Έλληνες.
Η συνθήκη ειρήνης μεταξύ δυο εθνών επιτρέπει την ανάδυση ενός νέου κόσμου ανάμεσά τους. Η ρωμαϊκή πολιτικοποίηση του χώρου ανάμεσα στους λαούς σηματοδοτεί την αρχή του δυτικού κόσμου.

Η απόρριψη της δημόσιας, πολιτικής σφαίρας εκ μέρους του χριστιανισμού οδήγησε στην ίδρυση ενός νέου χώρου, που διαχωρίστηκε από τον υπάρχοντα πολιτικό. Οι πιστοί οργανώθηκαν ως Εκκλησία και ο δημόσιος χώρος καθεαυτός κατέστη ανυπόφορος επειδή ακριβώς ήταν δημόσιος.

Με το τέλος της παράδοσης καταρρέει και η εξουσία της. Ό,τι θεωρείτο αληθινό στο παρελθόν, λαμβάνει το χαρακτήρα προοπτικής ή μιας σειράς προοπτικών.
Ο Μαρξ, μετατρέποντας τη διαλεχτική σε μέθοδο, κατέστησε εφικτό το είδος της διαδικαστικής σκέψης που χαρακτηρίζει τις ιδεολογίες του 19ου αιώνα και κατέληξε στη λογική εκείνων των ολοκληρωτικών καθεστώτων, των οποίων οι μηχανισμοί δεν οριοθετούνται από την πραγματικότητα.

Ο άνθρωπος όμως δεν μπορεί να ζήσει χωρίς προκαταλήψεις, οι οποίες αποτελούν τα στοιχεία αναφοράς πάνω στα οποία επαναπαύεται. Οι προκαταλήψεις υπάρχουν έξω από την ατομική εμπειρία, γι' αυτό και δεν χρειάζονται αποδείξεις. Βασίζονται στη άμεση παραδοχή των άλλων, χωρίς τη μεσολάβηση της πειθώς. Μέσα τους κρύβεται πάντοτε κάτι απ' το παρελθόν, από το οποίο αντλούν τη δύναμη και την επικινδυνότητά τους

Η κρίση στο σύγχρονο κόσμο εστιάζεται στο γεγονός ότι τώρα πλέον η πολιτική ισχύς αποτελεί απειλή γι΄ αυτό που κάποτε προβαλλόταν ως το μοναδικό της έρεισμα, δηλαδή η διατήρηση και η οργάνωση της ζωής.
Η μόνη πραγματική αλλαγή από την εποχή του Πλάτωνα έγκειται στο ότι οι κρίσεις έπαυσαν να βασίζονται σε συγκεκριμένες, άμεσες και αυθεντικές εμπειρίες και πηραν πριν από πολύ καιρό τη μορφή προκαταλήψεων.

Στο σύγχρονο κόσμο, η πολιτική αντιμετωπίζεται, και από θεωρητική και από πρακτική άποψη, ως ένα μέσο προστασίας των πόρων εκείνων που συντηρούν την κοινωνία και την ανοιχτή και ελεύθερη ανάπτυξή της.
Ο άνθρωπος πρέπει κατ’ αρχάς ν΄ απελευθερωθεί, προκειμένου ν΄ απολαύσει την ελευθερία του. Η απελευθέρωση από την εξουσία των αναγκών της ζωής αποτελούσε το πραγματικό νόημα της ελληνικής λέξης, αυτό που στις μέρες μας αποκαλούμε ελευθερο χρόνο. Τότε πράγματι είμαστε δικαιολογημένοι να μετράμε το βαθμό ελευθερίας σε κάθε πολιτικό σώμα με βάση τη θρησκευτική και ακαδημαϊκή ελευθερία που επιτρέπει, δηλαδή, μ΄ άλλα λόγια, με βάση το μέγεθος του μη πολιτικού χώρου για ελευθερία που περιέχει και διατηρεί.

Σε κάθε περίπτωση που οι άνθρωποι συναθροίζονται - ιδιωτικά ή κοινωνικά, στον δημόσιο ή στον πολιτικό χώρο - δημιουργείται ένας χώρος που τους συγκεντρώνει και ταυτόχρονα τους διαχωρίζει. Κάθε τέτοιος χώρος έχει δική του δομή, που αλλάζει με το χρόνο κι εκδηλώνεται στο προσωπικό επίπεδο με τη μορφή μιας συνήθειας, στο κοινωνικό επίπεδο με τη μορφή συμβάσεων και στο δημόσιο επίπεδο με τη μορφή νόμων, θεσπισμάτων κ.ο.κ. Κάθε φορά που οι άνθρωποι συναθροίζονται, ο κόσμος υπεισέρχεται ανάμεσά τους και σ΄ αυτόν τον ενδιάμεσο χώρο διαγραμματίζονται οι ανθρώπινες υποθέσεις.
Η πολιτική δεν έχει και τόσο μεγάλη σχέση με τα ανθρώπινα όντα καθεαυτά όσο με τον κόσμο που δημιουργείται ανάμεσά τους κι επιβιώνει πέρα απ’ αυτά.

Στο βαθμό που η πολιτική γίνεται καταστροφική και προκαλεί το τέλος κόσμων, στην ουσία καταστρέφει τον εαυτό της. Όταν ο κόσμος καταστρέφεται, καταστρέφονται οι δομές που έχουν κατασκευαστεί από τον άνθρωπο.
Όσο περισσότεροι λαοί υπάρχουν στη γη που έχουν αναπτύξει κάποια συγκεκριμένη σχέση μεταξύ τους, τόσο περισσότερα περιθώρια υπάρχουν για να δημιουργηθεί κόσμος ανάμεσά τους και τόσο μεγαλύτερος και πλουσιότερος θα είναι αυτός ο κόσμος.
θα πρέπει να υπάρχει πάντα μια πολλότητα ατόμων ή λαών και ένας πλουραλισμός απόψεων που θα εγγυάται τη συνέχιση της ανθρώπινης πραγματικότητας. Ο κόσμος αποκτά υπόσταση μόνο όταν υπάρχουν διαφορετικές οπτικές. Υπάρχει ως μια σειρά εγκόσμιων πραγμάτων, μόνο αν κάθε δεδομένη στιγμή γίνεται αντιληπτός με τον ένα ή με τον άλλον τρόπο. Αν αφανιστεί ένας λαός ή ένα έθνος, ή ακόμα και μια συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων που προβάλλει μια μοναδική άποψη για τον κόσμο, η οποία προκύπτει από τη στγκεκριμμένη θέση που κατέχει η ομάδα αυτή στον κόσμο - μια θέση που δεν είναι δυνατόν εύκολα ν΄ αναπαραχθεί, μ΄ όποιο τρόπο κι αν προήλθε, αυτό δε σημαίνει ότι χάνεται απλώς ένας λαός ή ένα έθνος ή ένας συγκεκριμένος αριθμός ατόμων, αλλά μάλλον πως καταστρέφεται ένα κομμάτι του κοινού μας κόσμου, μια άποψη του κόσμου που μέχρι τώρα έχει φανερωθεί σ΄ εμάς, δε θα μπορέσει όμως να φανερωθεί ποτέ ξανά.

Η σύγχρονη επέκταση της έλλειψης κόσμου, του μαρασμού όλων όσων βρίσκονται ανάμεσά μας, μπορεί επίσης να περιγραφεί ως ερημοποίηση.
Η έρημος δεν είναι πάντοτε ήρεμη σαν κοιμητήριο, μπορεί να προκαλέσει τα δικά της κινήματα, τις δικές της αμμοθύελλες, τα ολοκληρωτικά καθεστώτα.

Τελικά, ο ανθρώπινος κόσμος είναι ένα ανθρώπινο τέχνασμα του οποίου η δυνητική αθανασία υπόκειται πάντοτε στη θνητότητα εκείνων το έφτιαξαν και στη γέννηση εκείνων που έρχονται να ζήσουν σ΄ αυτό. Η "αρχή της πράξης", αυτή τη σημαντική κινητήρια δύναμη των στόχων και των σκοπών αποτελεί τη θεμελιώδη αρχή που μοιράζεται από κοινού μια ομάδα ανθρώπων για να προχωρήσει στο μέλλον. Αυτή η ίδια η θνητότητα ανανεώνει τη θεμελιώδη "αρχή της πράξης".


Hanna Arendt
Υπόσχεση Πολιτικής
εκδ. Κέδρος 2009
σελ. 280

Δημήτρης Παλάζης, 27/4/2011

Δευτέρα 10 Ιανουαρίου 2011

Ελευθερίας ανατολή του Κωνσταντίνου Μπούρα


τι να περιμένει κανείς από ένα λαό
Που κλέβει το μέλι από τα μωρά των μελισσών
Τη γύρη τη συναγμένη μετά κόπων και βασάνων
Στα θησαυροφυλάκια του πόθου;

Κωσταντίνος Μπούρας, από το ποίημά του ΥΠΕΡΙΩΝ

Γράφει ο Δημήτρης Παλάζης

Ο ποιητής, παρά τη συνομιλία του με το αρχαιοελληνικό πνεύμα στη συλλογή του «Ελευθερίας Ανατολή», μπορεί να είναι και καταλυτικά σύγχρονος, η σκέψη του να ταλαντώνεται στην ίδια συχνότητα με τη σκέψη μας, όταν στρέφουμε το βλέμμα στο τι συμβαίνει γύρω μας σήμερα, όπου:

Κάθε ιδανικό γίνεται
ένας άμορφος όγκος λάσπης (από το ποίημα ΚΑΥΜΑ)

σ’ έναν …Κόσμο
τέφρας, σκόνης και μισοτελειωμένων ονείρων (από το ποίημα ΤΟ ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ)

Η έντονη κινητικότητα της σημερινής ζωής, η πληθώρα της πληροφορίας που μας κατακλύζει, ελαττώνει δραματικά το χρόνο του σκέπτεσθαι, το χρόνο του αληθινού στοχασμού, μας στερεί τα πολύτιμα και φωτεινά δευτερόλεπτα που θα μας χάριζαν τη θέαση της ουσίας της ζωής και θα μας καθοδηγούσαν στη σωστή δράση.

Οάσεις στοχασμών τα ποιήματα του Κωνσταντίνου Μπούρα, μοιάζουν με σηματοδότες ή με μικρές οάσεις νοητικής ενατένισης, γεμάτης με φως, εκείνο που ακολουθεί ή παρεμβάλλεται στο σκοτάδι, ένα φως που ανατέλλει, το φως της ελευθερίας τελικά.

Τα ποιήματά του φωτίζουν, παραινούν:

Όμως τις πληγές που
Αρνούνται ν' αναρρώσουν
Σταμάτα να τις θεραπεύεις.
Μην ξοδεύεις το λάδι
Από το καντήλι του αγίου
Που δεν έχει ακόμα γεννηθεί. (Από το ποίημα 7*10)

Τα ποιήματά του θέτουν βάσεις περαιτέρω στοχασμού, όπως:

Νεότης είναι αυτό που έρχεται
Όταν είναι πάντα πολύ αργά
ή πολύ νωρίς… (από το ποίημα ΤΟ ΦΑΝΑΡΙ ΤΟΥ ΔΙΟΓΕΝΗ)

Η οδύνη είναι – φωνητικώς –
αναγραμματισμός της ηδονής
και είναι αμφότεραι
υπερτιμημέναι. (Από τις ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ…)(Από τις ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ…)

Ο Κωνσταντίνος Μπούρας διαδίδει με τη γραφή του το πλαίσιο που ο καθένας μπορεί να τοποθετήσει τις εμπειρίες του για να μπορέσει ν’ αντικρύσει τη δική του Ανατολή.

Φωτεινά ποιήματα, αλησμόνητοι στίχοι, προσευχές κι επικλήσεις, διάσπαρτες στη συλλογή, όπως και σε προηγούμενες συλλογές του.

Οι λέξεις του τίτλου της συλλογής Ελευθερία και Ανατολή, ‘αναλύονται’ περαιτέρω σε επιμέρους ποιήματα, των οποίων αποτελούν είτε μέρος των τίτλων είτε περιέχονται στο σώμα των ποιημάτων, παρέχοντάς μας τη δυνατότητα να κατανοήσουμε τον τρόπο με τον οποίο ο ποιητής προσεγγίζει εννοιολογικά τις εν λόγω λέξεις.

Για την Ελευθερία π.χ. έχουμε το πρώτο ποίημα της Συλλογής, Η ΑΝΑΤΟΛΗ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, τα ποιήματα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΗΣ ΥΠΑΡΞΗΣ, ΕΛΕΥΘΕΡΙΗΣ ΤΟ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ,

Όμως μια άλλη σημαία ανεμίζει τώρα
Στον ουρανό.
Και γράφει ‘Ελευθερία’. (από το ποίημα ΑΤΛΑΝΤΙΣ-ΑΙΓΗΙΣ)

Αντίστοιχα παραδείγματα για την Ανατολή:

Υπάρχει μία ανατολή
Μόνο που δεν αντέχεις να τη δεις (στο ποίημα ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ)

Όμως πάντα η ανατολή
Με αποζημιώνει. (στο ποίημα ΘΕΡΑΠΕΙΑ)

το ποίημα με τίτλο ΑΝΑΤΟΛΗ

Δειλινά
Κι ατέλειωτες ανατολές,
Μισοτελειωμένα μεσημέρια,
Και βιαστικές αγκαλιές,
Αναπόδοτες. (από το ποίημα ΠΕΝΘΕΑΣ)

Η Ανατολή σχετίζεται με τον Ήλιο και το Φως, όπου η λίστα των αναφορών σ’ αυτές τις λέξεις-έννοιες στα ποιήματα της Συλλογής μεγαλώνει δραματικά.

Για τον Ήλιο ενδεικτικά αναφέρω το ποίημα Ο ΠΟΡΦΥΡΟΣ ΗΛΙΟΣ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ ΚΑΙ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ,

Ο μαύρος ήλιος
Πάνω απ’ τα όνειρά σου. (από το ποίημα ΑΘΩΟΤΗΤΑ)

Με το που πήρε την ψυχή μας
Ο Ήλιος (από το ποίημα ΠΑΡΑΔΟΣΙΣ ΟΝΕΙΡΟΥ)

Εκεί που δε δύουν ήλιοι,
Δεν ανατέλλουν, (στο ποίημα ΥΠΕΡΒΑΣΗ)

Με το άρμα του Ήλιου
Που δεν καίει
Που δεν τυφλώνει
Μόνο σταλάζει στα βλέφαρα (ποίημα ΠΑΙΗΩΝ)

Πέρα από τον ήλιο
Υπάρχει κι άλλος Ήλιος.
Είναι τόσο λαμπερός
Που διστάζεις ν’ ανοίξεις
Τα μάτια σου στο φως. (ποίημα ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ)

Τα εφτά ουράνια τόξα
Γύρω από τον ήλιο του
Μεσονυχτίου (από ποίημα Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΗΣ ΥΠΑΡΞΗΣ)

ΉΤΑ όπως Ήλιος (ποίημα111) στο γράμμα ‘ήτα’ ο ποιητής χαρίζει τον ήλιο

Για το Φως, ενδεικτικά αναφέρω:

Για κάθε ποιητή που γεννιέται
Και κραυγάζει στο Φως
Σφραγίζεται κι ένα πηγάδι
Της Λήθης. (από το ποίημα ΓΕΝΕΘΛΙΟ ΕΠΙΤΥΜΒΙΟ)

Ποιος ξέρει; Μπορεί κάπου αλλού
Το φως να διασκεδάζει
Στο διαμάντι της καρδιάς μας. (από το ποίημα ΑΘΩΟΤΗΤΑ)

Η πολυπόθητη επιστροφή
προς το Φως
Έχει αρχίσει,
Στην Ιθάκη που όλα καταλήγουν (στο ποίημα ΕΞΟΔΙΟΝ ΑΣΜΑ)

Αναζήτηση
Σκοτεινών λωρίδων φωτός
Στα λιβάδια του ονείρου (από το ποίημα ΑΝΤΙΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΝΟΜΙΕΣ)

Η ολοκλήρωση του κύκλου,
Η αναδιάταξη του πόνου
σε Φως, (από το ποίημα 7*10)

Εκεί που θα είναι αύριο το σπίτι σου
Φως εκ φωτός
Σάρκα από τη σάρκα μου, (από το ποίημα ΤΟ ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ)

Συνοψίζοντας, η Ανατολή του Κωνσταντίνου Μπούρα συνομιλεί με τον Ήλιο και το Φως, κυρίως στη μεταφυσική, συμβολική τους θεώρηση, ενώ η Ελευθερία του συνομιλεί με τη γνώση, την Αλήθεια, που για να φανερωθούν έχουν ανάγκη το φως.

Τη φωτεινή πορεία των στίχων του συντροφεύει η αρχαία Ελλάδα: ο Οδυσσέας με την Ιθάκη του και την Πηνελόπη, το Νησί των Φαιάκων, τον Κήπο της Κίρκης, τις γλυκόλαλες Σειρήνες. Παρούσες οι εννέα Μούσες, οι Νύμφες, οι Ερινύες, η Νέμεσις, Παρόντες οι θεοί: ο Ποσειδώνας, ο Δίας, η Ήρα, η ΑΡΤΕΜΙΣ, αλλά και ο Ηρακλής, ο ΠΕΝΘΕΑΣ, ο ΜΑΝΤΗΣ ΤΕΙΡΕΣΙΑΣ, ο Σίσσυφος

Το πέρασμα από το νοητικό-στοχαστικό σώμα του ποιητή, στο γήινο σώμα, όπου η καταστάλαξη της εμπειρίας είναι άμεση και μπορείς να την αισθανθείς να διαπερνά το δικό σου κορμί, έχει κάτι το συγκλονιστικό:

Αναστεναγμοί λήθης,
Όταν δε θυμάσαι
Ακριβώς για τι πονούσες, (από το ποίημα Α-ΔΕΣΠΟΤΕΙΑ)

Όσο αυτό το «πάντα» των ανθρώπων
Διαρκεί, (από το ποίημα Η ΑΡΝΗΣΗ ΤΟΥ ΕΚΔΟΤΗ)

Εξόν το πτώμα
Των ημερών
Που δεν ζήσαμε. (Από το ποίημα ΤΟ ΠΑΡΑΔΟΞΟΝ)

Το συγκριτικό πλεονέκτημα της ποίησης του Κωνσταντίνου Μπούρα είναι η γλώσσα. Ο στίχος είναι μεν ελεύθερος, αλλά η μουσικότητα ανιχνεύεται παντού χωρίς ψεγάδι, ακόμη και όταν ‘ερωτοτροπεί’ με τον λετρισμό, το σουρεαλισμό και την concrete poetry!
Επιμελητής ο ίδιος πολλών βιβλίων και θεατρολόγος κατέχει άριστα την ελληνική και τη χρησιμοποιεί ακόμα καλύτερα στα ποιήματα του. Σε αντίθεση με τους περισσότερους νεοέλληνες ποιητές, δείχνει ν’ απολαμβάνει τη χρήση της και τα άπταιστα ελληνικά του αποκαθιστούν στη νεοελληνική μέρος της προγονικής τους δύναμης.

Τελειώνω με μια φράση από το ποίημα ΑΝΑΤΟΛΗ, ένα ποίημα που μιλά για χρόνια σκλαβιάς κι ελεύθερους ανθρώπους. Είναι μια φράση ιδιαίτερα επίκαιρη:

«Ο Παράδεισος δεν χωράει αναστολές».

Κωνσταντίνος Μπούρας
Ελευθερίας Ανατολή
Εκδόσεις Μεταίχμιο

Δημήτρης Παλάζης, 10/01/2011