Ο Χέρμαν Μπροχ (1886-1951) στο πρώτο βιβλίο της τριλογίας «Υπνοβάτες» εισέρχεται με επιτυχία στο λογοτεχνικό ύφος του τέλους του 19ου αιώνα για να αφηγηθεί την ιστορία του Γιόαχιμ φον Πάσενοβ, γόνο αγροκτημόνων, που η οικογένεια του τον ανάγκασε παρά τη θέλησή του να γίνει αξιωματικός του Πρωσικού στρατού.
Βρίσκουμε τον ήρωα να έχει ενσωματωθεί με τη στολή και τα ιδανικά του στρατού με τα οποία έχει εξοικειωθεί και του είναι ιδιαίτερα δύσκολο να αποκοπεί απ’ αυτά, όταν η περίσταση παρουσιάζεται με το θάνατο του αδελφού του.
Λεπτεπίλεπτοι χειρισμοί από τον Μπροχ της φαντασιοπληξίας του Γιόαχιμ φον Πάσενοβ σε μια ατμόσφαιρα αλλοτριωμένου ρομαντισμού, όπου διαχέεται το όριο της φαντασίας και της πραγματικότητας προς τη μια ή την άλλη πλευρά.
Πιασμένος απ' τις ευαγγελικές ρίμες ή τα λόγια του άσπονδου φίλου του Μπέρτραντ, ο αξιωματικός Πάσενοβ ανοίγεται σ' ένα κόσμο προβληματισμού ανοίκειο είτε για να στηριχτεί είτε για να συντονίσει το δικό του σκέπτεσθαι. Εκείνο που καταφέρνει είναι να συνταιριάξει μηχανικά τις εξηγήσεις που δίνει ή τις αντιδράσεις που του γεννιούνται από τα νοήματα με τη φαντασία στην προβολή της. Η φαντασία του μοιάζει σαν ένα κουσούρι που τον συνοδεύει, του δίνει ένα χαρακτηριστικό τόνο απροσάρμοστου με κείνο που πραγματικά επιτελείται γύρω του. Του λείπει παντελώς η κοινή λογική που σχετίζει τον άνθρωπο με την καθημερινή πραγματικότητα. Το χαρακτηριστικό στον Γιόαχιμ είναι ότι ζει στη δική του πραγματικότητα του μυαλού του, όπου οι ιδέες-αξίες του εμφανίζονται εδρασμένες ένας θεός ξέρει από πού. Έχουμε μια τριτοπρόσωπη αφήγηση, αλλά ο αφηγητής ταυτίζεται σχεδόν καθολικά με τον Πάσενοβ. Έτσι δεν μας δίνεται η δυνατότητα να καταλάβουμε τι οδήγησε να διαμορφωθεί αυτή η ιδιόρρυθμη προσωπικότητα και η άκρως μηχανιστική κοσμοθεωρία της, στην οποία δείχνουν ν' απουσιάζουν τα πραγματικά αισθήματα ή τουλάχιστον ν' ακολουθούν με σημαντική υστέρηση, ώστε να μοιάζουν ‘με αποσκευές που κάποιος είναι αναγκασμένος να σέρνει πίσω του και σε απόσταση’. Το «Υπνοβάτες» υπαινίσσεται κάποια εξήγηση, κάτι που θα γίνει διαυγέστερο στο δεύτερο βιβλίο της τριλογίας.
Εκεί όμως ακριβώς έγκειται και η επιτυχία του Μπροχ, να δώσει μέσα από μια νέα ματιά, με τρόπο αφανή και αδιόρατο το 'ανθρώπινο πρόβλημα' επί τάπητος.
Ένα μάθημα απαλλαγής απ' το ρομαντισμό ή τις ‘παλιές καλές συνθήκες’ με λογοτεχνικούς όρους.
Δημήτρης Παλάζης, 04/01/2010
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου