Ελευθερίας ανατολή του Κωνσταντίνου Μπούρα

τι να περιμένει κανείς από ένα λαό
Που κλέβει το μέλι από τα μωρά των μελισσών
Τη γύρη τη συναγμένη μετά κόπων και βασάνων
Στα θησαυροφυλάκια του πόθου;

Κωσταντίνος Μπούρας, από το ποίημά του ΥΠΕΡΙΩΝ

Γράφει ο Δημήτρης Παλάζης

Ο ποιητής, παρά τη συνομιλία του με το αρχαιοελληνικό πνεύμα στη συλλογή του «Ελευθερίας Ανατολή», μπορεί να είναι και καταλυτικά σύγχρονος, η σκέψη του να ταλαντώνεται στην ίδια συχνότητα με τη σκέψη μας, όταν στρέφουμε το βλέμμα στο τι συμβαίνει γύρω μας σήμερα, όπου:

Κάθε ιδανικό γίνεται
ένας άμορφος όγκος λάσπης (από το ποίημα ΚΑΥΜΑ)

σ’ έναν …Κόσμο
τέφρας, σκόνης και μισοτελειωμένων ονείρων (από το ποίημα ΤΟ ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ)

Η έντονη κινητικότητα της σημερινής ζωής, η πληθώρα της πληροφορίας που μας κατακλύζει, ελαττώνει δραματικά το χρόνο του σκέπτεσθαι, το χρόνο του αληθινού στοχασμού, μας στερεί τα πολύτιμα και φωτεινά δευτερόλεπτα που θα μας χάριζαν τη θέαση της ουσίας της ζωής και θα μας καθοδηγούσαν στη σωστή δράση.

Οάσεις στοχασμών τα ποιήματα του Κωνσταντίνου Μπούρα, μοιάζουν με σηματοδότες ή με μικρές οάσεις νοητικής ενατένισης, γεμάτης με φως, εκείνο που ακολουθεί ή παρεμβάλλεται στο σκοτάδι, ένα φως που ανατέλλει, το φως της ελευθερίας τελικά.

Τα ποιήματά του φωτίζουν, παραινούν:

Όμως τις πληγές που
Αρνούνται ν' αναρρώσουν
Σταμάτα να τις θεραπεύεις.
Μην ξοδεύεις το λάδι
Από το καντήλι του αγίου
Που δεν έχει ακόμα γεννηθεί. (Από το ποίημα 7*10)

Τα ποιήματά του θέτουν βάσεις περαιτέρω στοχασμού, όπως:

Νεότης είναι αυτό που έρχεται
Όταν είναι πάντα πολύ αργά
ή πολύ νωρίς… (από το ποίημα ΤΟ ΦΑΝΑΡΙ ΤΟΥ ΔΙΟΓΕΝΗ)

Η οδύνη είναι – φωνητικώς –
αναγραμματισμός της ηδονής
και είναι αμφότεραι
υπερτιμημέναι. (Από τις ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ…)(Από τις ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ…)

Ο Κωνσταντίνος Μπούρας διαδίδει με τη γραφή του το πλαίσιο που ο καθένας μπορεί να τοποθετήσει τις εμπειρίες του για να μπορέσει ν’ αντικρύσει τη δική του Ανατολή.

Φωτεινά ποιήματα, αλησμόνητοι στίχοι, προσευχές κι επικλήσεις, διάσπαρτες στη συλλογή, όπως και σε προηγούμενες συλλογές του.

Οι λέξεις του τίτλου της συλλογής Ελευθερία και Ανατολή, ‘αναλύονται’ περαιτέρω σε επιμέρους ποιήματα, των οποίων αποτελούν είτε μέρος των τίτλων είτε περιέχονται στο σώμα των ποιημάτων, παρέχοντάς μας τη δυνατότητα να κατανοήσουμε τον τρόπο με τον οποίο ο ποιητής προσεγγίζει εννοιολογικά τις εν λόγω λέξεις.

Για την Ελευθερία π.χ. έχουμε το πρώτο ποίημα της Συλλογής, Η ΑΝΑΤΟΛΗ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, τα ποιήματα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΗΣ ΥΠΑΡΞΗΣ, ΕΛΕΥΘΕΡΙΗΣ ΤΟ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ,

Όμως μια άλλη σημαία ανεμίζει τώρα
Στον ουρανό.
Και γράφει ‘Ελευθερία’. (από το ποίημα ΑΤΛΑΝΤΙΣ-ΑΙΓΗΙΣ)

Αντίστοιχα παραδείγματα για την Ανατολή:

Υπάρχει μία ανατολή
Μόνο που δεν αντέχεις να τη δεις (στο ποίημα ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ)

Όμως πάντα η ανατολή
Με αποζημιώνει. (στο ποίημα ΘΕΡΑΠΕΙΑ)

το ποίημα με τίτλο ΑΝΑΤΟΛΗ

Δειλινά
Κι ατέλειωτες ανατολές,
Μισοτελειωμένα μεσημέρια,
Και βιαστικές αγκαλιές,
Αναπόδοτες. (από το ποίημα ΠΕΝΘΕΑΣ)

Η Ανατολή σχετίζεται με τον Ήλιο και το Φως, όπου η λίστα των αναφορών σ’ αυτές τις λέξεις-έννοιες στα ποιήματα της Συλλογής μεγαλώνει δραματικά.

Για τον Ήλιο ενδεικτικά αναφέρω το ποίημα Ο ΠΟΡΦΥΡΟΣ ΗΛΙΟΣ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ ΚΑΙ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ,

Ο μαύρος ήλιος
Πάνω απ’ τα όνειρά σου. (από το ποίημα ΑΘΩΟΤΗΤΑ)

Με το που πήρε την ψυχή μας
Ο Ήλιος (από το ποίημα ΠΑΡΑΔΟΣΙΣ ΟΝΕΙΡΟΥ)

Εκεί που δε δύουν ήλιοι,
Δεν ανατέλλουν, (στο ποίημα ΥΠΕΡΒΑΣΗ)

Με το άρμα του Ήλιου
Που δεν καίει
Που δεν τυφλώνει
Μόνο σταλάζει στα βλέφαρα (ποίημα ΠΑΙΗΩΝ)

Πέρα από τον ήλιο
Υπάρχει κι άλλος Ήλιος.
Είναι τόσο λαμπερός
Που διστάζεις ν’ ανοίξεις
Τα μάτια σου στο φως. (ποίημα ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ)

Τα εφτά ουράνια τόξα
Γύρω από τον ήλιο του
Μεσονυχτίου (από ποίημα Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΗΣ ΥΠΑΡΞΗΣ)

ΉΤΑ όπως Ήλιος (ποίημα111) στο γράμμα ‘ήτα’ ο ποιητής χαρίζει τον ήλιο

Για το Φως, ενδεικτικά αναφέρω:

Για κάθε ποιητή που γεννιέται
Και κραυγάζει στο Φως
Σφραγίζεται κι ένα πηγάδι
Της Λήθης. (από το ποίημα ΓΕΝΕΘΛΙΟ ΕΠΙΤΥΜΒΙΟ)

Ποιος ξέρει; Μπορεί κάπου αλλού
Το φως να διασκεδάζει
Στο διαμάντι της καρδιάς μας. (από το ποίημα ΑΘΩΟΤΗΤΑ)

Η πολυπόθητη επιστροφή
προς το Φως
Έχει αρχίσει,
Στην Ιθάκη που όλα καταλήγουν (στο ποίημα ΕΞΟΔΙΟΝ ΑΣΜΑ)

Αναζήτηση
Σκοτεινών λωρίδων φωτός
Στα λιβάδια του ονείρου (από το ποίημα ΑΝΤΙΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΝΟΜΙΕΣ)

Η ολοκλήρωση του κύκλου,
Η αναδιάταξη του πόνου
σε Φως, (από το ποίημα 7*10)

Εκεί που θα είναι αύριο το σπίτι σου
Φως εκ φωτός
Σάρκα από τη σάρκα μου, (από το ποίημα ΤΟ ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ)

Συνοψίζοντας, η Ανατολή του Κωνσταντίνου Μπούρα συνομιλεί με τον Ήλιο και το Φως, κυρίως στη μεταφυσική, συμβολική τους θεώρηση, ενώ η Ελευθερία του συνομιλεί με τη γνώση, την Αλήθεια, που για να φανερωθούν έχουν ανάγκη το φως.

Τη φωτεινή πορεία των στίχων του συντροφεύει η αρχαία Ελλάδα: ο Οδυσσέας με την Ιθάκη του και την Πηνελόπη, το Νησί των Φαιάκων, τον Κήπο της Κίρκης, τις γλυκόλαλες Σειρήνες. Παρούσες οι εννέα Μούσες, οι Νύμφες, οι Ερινύες, η Νέμεσις, Παρόντες οι θεοί: ο Ποσειδώνας, ο Δίας, η Ήρα, η ΑΡΤΕΜΙΣ, αλλά και ο Ηρακλής, ο ΠΕΝΘΕΑΣ, ο ΜΑΝΤΗΣ ΤΕΙΡΕΣΙΑΣ, ο Σίσσυφος

Το πέρασμα από το νοητικό-στοχαστικό σώμα του ποιητή, στο γήινο σώμα, όπου η καταστάλαξη της εμπειρίας είναι άμεση και μπορείς να την αισθανθείς να διαπερνά το δικό σου κορμί, έχει κάτι το συγκλονιστικό:

Αναστεναγμοί λήθης,
Όταν δε θυμάσαι
Ακριβώς για τι πονούσες, (από το ποίημα Α-ΔΕΣΠΟΤΕΙΑ)

Όσο αυτό το «πάντα» των ανθρώπων
Διαρκεί, (από το ποίημα Η ΑΡΝΗΣΗ ΤΟΥ ΕΚΔΟΤΗ)

Εξόν το πτώμα
Των ημερών
Που δεν ζήσαμε. (Από το ποίημα ΤΟ ΠΑΡΑΔΟΞΟΝ)

Το συγκριτικό πλεονέκτημα της ποίησης του Κωνσταντίνου Μπούρα είναι η γλώσσα. Ο στίχος είναι μεν ελεύθερος, αλλά η μουσικότητα ανιχνεύεται παντού χωρίς ψεγάδι, ακόμη και όταν ‘ερωτοτροπεί’ με τον λετρισμό, το σουρεαλισμό και την concrete poetry!
Επιμελητής ο ίδιος πολλών βιβλίων και θεατρολόγος κατέχει άριστα την ελληνική και τη χρησιμοποιεί ακόμα καλύτερα στα ποιήματα του. Σε αντίθεση με τους περισσότερους νεοέλληνες ποιητές, δείχνει ν’ απολαμβάνει τη χρήση της και τα άπταιστα ελληνικά του αποκαθιστούν στη νεοελληνική μέρος της προγονικής τους δύναμης.

Τελειώνω με μια φράση από το ποίημα ΑΝΑΤΟΛΗ, ένα ποίημα που μιλά για χρόνια σκλαβιάς κι ελεύθερους ανθρώπους. Είναι μια φράση ιδιαίτερα επίκαιρη:

«Ο Παράδεισος δεν χωράει αναστολές».

Κωνσταντίνος Μπούρας
Ελευθερίας Ανατολή
Εκδόσεις Μεταίχμιο

Δημήτρης Παλάζης, 10/01/2011